Kripto Para Nedir?
Kripto paralar; işlemleri ve işlem kayıtlarını güvenceye almak için kriptografiyi kullanan, dağıtık defter teknolojisi ile işlem kayıtlarını kayıtlarının herkese açık olan bir ortamda(blok zincir) tutulan değişim aracı olarak tasarlanmış fiziksel olmayan dijital varlıktır. Kripto paranın sanal para veya elektronik paradan farkına daha sonra ki yazılarımızda ayırtılı olarak değineceğiz.
Kripto Paranın Hukuki Niteliği Nedir?
Kripto paranın haczi konusunda önem teşkil edecek husus kripto paranın hukuki niteliğidir. Kripto paraların hukuki niteliği bakımından tartışmalar devam etmekte olup dünya genelinde henüz netlik kazanmamıştır. Angola-sakson hukuk sistemini uygulayan ülkelerde genel görüş söz konusu paraların niteliğinin emtia olduğu ve bugünkü eşya nitelikleri ayrımı dışında yani şahsına münhasır bir nitelikte olduğu ifade edilen görüşler mevcuttur. Emtia ticarete konu olan malların genel adı olup altın, gümüşten şeker, kahveye kadar geniş bir çerçevedir. Avrupa birliğine göre ise kripto paranın, para niteliğinde olduğuna yönelik kararlar verilmektedir. Birlik üyesi bazı ülkelerin (Örneğin Almanya) kripto paraların para niteliğinde olmadığına yönelik düzenlemeler de yapmaktadır.
Türk hukukunda kripto paraya ilişkin 16. 04.2021 tarihine kadar hukuki bir tanım bulunmamaktayken bu tarihte yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına Dair Yönetmelik’in 3. maddesinde kripto varlık tanımlanmıştır. Söz konusu tanım dikkate alındığın kripto paranın hukuki niteliğinin ne olduğundan çok ne olmadığına yönelik olduğu görülmektedir. Netice olarak kripto varlıkları gayri maddi varlık olarak ifade etmiştir. Ancak söz konusu düzenleyici işlemin yönetmelik olması ve TC. Merkez Bankası tarafından çıkartılmış olması bakımından uygulama alanı dar olan bir düzenlemedir. Sadece ülkemizde ki kanuni düzenleme eksikliğinden bu günlerde kripto para denilince akla gelen bir düzenleme halini almıştır. Söz konusu yönetmelik hükmü şu şekildedir:
“kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.”
Söz konusu yönetmelik hükmünde bu konu bakımından en işimize yarar kısım kripto varlıkların “ödeme aracı olmadığı” hususudur. Zira en başta ödeme aracı niteliğinden yoksun bir varlığın, parasal değeri olsa dahi hukuken para niteliği taşımasının herhangi bir anlamı kalmayacaktır.
Taşınır mal ve dolayısıyla taşınır mülkiyeti Türk Medeni Kanunu’n Eşya Hukuku kitabında düzenlenmiştir. TMK m. 762 “Taşınır mülkiyetinin konusu, nitelikleri itibarıyla taşınabilen maddî şeyler ile edinmeye elverişli olan ve taşınmaz mülkiyetinin kapsamına girmeyen doğal güçlerdir. “ Dolayısıyla kripto paranın “gayri maddi niteliği” taşınırın hukuki tanımına da uymamaktadır. Ancak söz konusu belirsizliğin içinde kripto paraların taşınır mal(bir nevi emtia) hükmünde olduğunun kabulünün birçok hukuki sorunun çözülebileceği en azından daha belirli bir hukuki ortam yaratacağı kanaatindeyim.
Kripto Paranın Haczi
Öncelikle İcra hukuku bakımından haciz, borçlunun haczedilebilirliği kanunen engellenmemiş olan ve ekonomik değeri olan mal varlığı unsurlarına hukuken (bazen hem hukuken hem fiilen) el konulmasıdır. Mal varlığı kavramını gayet geniş bir kavram olup ekonomik değeri olan ve borçluya ait olan her türlü şeydir. Aslında söz konusu tanım günün hızına ayak uydurması bakımından yeterlidir.
İcra iflas hukuku bakımından İcra İflas kanunu veya başkaca kanunlarca belirlenmiş haczedilmezlik kuralları dışında olan ekonomik değeri olan her mal haczedilebilir.
Yukarıda kripto paranın niteliği bakımından yukarıda ki tartışmayı ve muğlaklıktan daha belirli bir noktaya geçmememiz gerekiyor. Söz konusu kripto paraların ekonomik değerlerinin olduğu aşikardır. Ve herhangi bir kanunda veya düzenleyici işlemle kripto para veya varlıkların haczedilmeyeceğine yönelik herhangi bir belirleme bulunmamaktadır. Dolayısıyla kripto paraların haczi hukuken mümkündür. Gerçekte var olan bir şeyin hukuken nitelendirilmesi net olmaması sebebiyle hukuken yok sayılması hakkaniyete aykırı olacaktır. Ayrıca TMK m.1; kanunun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanacağını ifade etmiştir. Bu kanun hükmü uyarınca da kripto paraların haczinin yapılması uygun düşmektedir.
Kripto Para Haczi Hangi Yollarla Yapılabilir?
Kripto paralar çeşitli şekillerde saklanmaktadır. Bu yöntemler soğuk cüzdan, borsalarda ki cüzdanlar veya e-cüzdan yöntemi olabilmektedir. Bu yazımızda temel olarak kripto para borsalarında hatta sadece Türkiye merkezli kripto para borsalarındaki (Btctürk, Paribu,Bitexen vb.) cüzdanlarda tutulan kripto paralar esas alınarak hazırlanmıştır.
İİK m. 89’a Göre Kripto Paranın Haczi
İİK 89. maddesinin(uygulamada da 89/1-2-3 diye anılır ) amacı, borçlunun üçüncü kişilerde bulunan mal ve alacaklarını haczetmektir. Hamiline ait olmayan veya cirosu kabil bir senetle müstenit bulunmayan alacak veya sair bir talep hakkı veya borçlunun üçüncü şahıs elindeki taşınır bir malı İİK m. 89/1 hükmü uyarınca haczedilir. Söz konusu ihbarnamenin konusu 3. kişinin elindeki borçluya ait olan alacak hakkı, talep hakkı, veya taşınır malıdır. Normal hacizden farklı olarak 89/1 ihbarnamesinde bu malvarlığı değerleri 3. kişinin elinde olup haciz ihbarnamesi de 3. kişiye gönderilmektedir. Söz konusu ihbarnameyi alan kişi de borcunu(3. kişinin dosya borçlusuna olan borcu) ancak icra dairesine ödeyebilir eğer 3. kişinin elinde ki mal varlığı değeri taşınır mal ise icra dairesine teslim edebilir.
Kripto paranın ekonomik değeri olduğu da ortadadır. Kripto para borsası borçluya ait olan kripto paraları elinde tutar. Bu bakımdan kripto paralar kripto para borsalarında alınıp satılır yine buralarda ki dijital cüzdanlarda saklanır. Yani borçluya ait söz konusu mal varlıkları 3. kişinin (kripto para borsalarının) elinde bulunmaktadır. Bu bakımdan 89/1 usulü ile haczi mümkündür.
İİK m. 78’e Göre Kripto Paranın Haczi
Söz konusu madde İİK m. 89’a göre genel bir madde olup genel olarak alacaklının haciz hakkını düzenlemektedir.
İİK m. 106/2’e göre borçlunun üçüncü şahıslardaki alacağı taşınır hükmündedir. Bu da kripto paranın niteliğinden öte bu kripto paranın 3. kişi elinde olması bir alacak hakkı oluşturur ve bu alacak hakkının taşınır hükmünde olduğu kanunda belirtilmiştir.
Ayrıca Yargıtay’ın kripto paraya ilişkin olmasa mevduatlara yönelik yerleşik içtihadına göre de bankada ki mevduatalar taşınır hükmündedir ve İİK 106/2 göndermesi ile İİK m. 78’e göre yazılacak yazı ile haczi mümkündür.
Söz konusu açıklamalar neticesinde uygulamada pek görülmese de kripto varlıkların İİK 78’e göre de haczedilebileceği kanısındayım. Ancak şu aşamada yine de 89/1 ihtarnamesi daha makul görünmektedir. Şöyle ki kanunda açıkça yazan bir hükmün dahi uygulamasında icra dairelerinde sıkıntı çıkmaktayken bu husus bakımından 89/1 yoluna başvurmak daha doğru olacağı kanısındayım. Ayrıca söz konusu İİK 89 madde ile İİK 78. uygulama sonuçları bakımından çeşitli avantaj ve dezavantajları olduğu unutulmamalıdır.
Yabancı Kripto Para Borsalarında Haciz Mümkün Mü?
Yukarıda belirttiğimiz hususlar genel olarak Türkiye’de bulunan kripto para borsalarında ki (Btctürk, Paribu,Bitexen vb.) kripto varlıkların haczi için geçerlidir. Birde çok büyük işlem hacmine sahip, merkezi yurtdışında olan kripto para borsaları(Binance, Coinbase Exchange, FTX vb.) vardır. Merkezi yabancı ülkede bulunan kripto borsalarında ki paranın yukarıda ki usulle 89/1 müzekkeresi gönderilerek haczi mümkün olup olmaması önemli bir husustur. Her ne kadar yurtdışına tebligat usulüne göre söz konusu şirketlere tebligat yapılsa bile, haciz kararı icra dairesince verilen bir karar olup bunun uluslararası tanınırlığı bulunmamaktadır. Bu sebeple yukarıda ki usulde yabancı merkezli kripto para borsasında ki kripto paralar haczedilemeyecektir. Bu kapsamda Yargıtay uygulamasıda şu şekildedir:
“Cebri icra ; her devletin kendi ülke ve sınırları içerisinde haiz olduğu mutlak güç ve yetkidir.” (Yargıtay HGK 06.05.1998 1998/325)
Ancak belirttiğimiz usuller dışında yabancı kripto para borsasında ki varlıkların haczedilmesini sağlayacak başkaca imkanlarda mevcuttur. Söz konusu imkanlarla süreç biraz zaman alıcı ve maliyetli olsa da yabancı kripto borsalarında varlıkların haczi mümkündür. Bu husus başka bir yazının konusu olacak niteliktedir.
Bir sonraki yazımız kripto para haczinden sonra bu paraların muhafazası paraya çevrilmesi, satışı aşamalarının nasıl yapılabileceğine yönelik olacaktır. İcra takipleri ve kripto para haczi konuları hakkında büromuzun iletişim kanalları vasıtasıyla bilgi alabilirsiniz.
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Berkay Akdağ’a aittir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı ve zaman damgalı olarak saklanmaktadır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde yayınlanması veya kullanılması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır.